05-02-2011, 03:28 PM
Zincir nerdeyse motosiklet tarihi kadar geçmişi olan, günümüzde hala üreticiler tarafından sıkça kullanılan motorun gücünü tekerleklere iletmeyi sağlayan parçadır. Son 10 yıldır gelişen teknoloji zincirleri de etkilemiş, farklı üretim tekniklerinin uygulanması, kullanılan yeni teknoloji yağlayıcılar ile zincir günümüzde daha uzun ömürlü hale gelmiştir.
Peki motosikletimizin zincirine yeterli özeni gösteriyormuyuz? Gerekli ayarları kontrol edip yaptırıyormuyuz? Zincir bakımını nasıl yapıyoruz?
Birçok kullanıcın sadece periyodik bakımlarda yağladığı, pek önemsemediği bir parçadır zincir. Motor tipine, kullanıma ve bakıma göre değişmekle beraber ortalama ömrü 20.000km civarındadır. Bakımsız bir zincir sadece kendini eskitmez üzerinde koştuğu ön-arka zincir dişlilerini de aşındırır. Bakımsız bir zincir mutlu olarak çıkılan bir geziden, yaralanma hatta ölüme varabilecek kazalara sebep verebilecek kadar tehlikelidir. Kopan bir zincir en iyi ihtimal yere serilirken, ön zincir dişlisine dolanıp motor bloğunu kırma, daha da kötüsü arka tekerleğe dolanıp kitlenmeye kadar çok tehlikeli ve masraflı sorunlara neden olabilir. Bu nedenle zincir bakımına gerekli özeni göstermeli ve vaktinde yenileme işlemini yapmalıyız. Öncelikle zincirin yapısına, tiplerine ve bize sağladıkları yararlara bir bakalım.
Motosikletlerde kullanılan iki zincir tipi vardır: O-Ring zincirler ve O-Ring’siz zincirler.
O-Ring’siz zincirler eski tip açık zincirlere denir. O-Ring bulunmadığı için pim yatağı ve dış bakla arasında yağ muhafazası iyi yapılmadığı için kısa sürede dış ortamlardan etkilenme ve sızma sebebiyle yağ miktarı azalır ve özelliğini yitirir, aşınmalar hızlanır. Bu tip zincirler daha kısa ömürlüdür ve sık bakım yapılma zorunluluğu vardır. Günümüzde kullanımı oldukça azalmıştır. Bu olumsuzlukları azaltma amaçlı yeni zincirlerde O-Ring keçe teknolojisi kullanılmaya başlanmıştır.
O-Ring zincirler adlarını içerdikleri O şekilli keçelerden alırlar. Farklı üreticilerin adlandırdığı X-Ring, W-Ring, Z-Ring ve benzeri ürünler de O şekilli keçe kullanırlar. Sadece keçe gövdesinin şeklindeki değişikliğe göre isim alırlar. Farklı şekilli keçeler, zincirin üzerinde daha çok yağ tutulmasını böylece hem iç sürtünmesini azaltma hemde bakım aralıklarını uzatma amaçlı kullanılmaktadır.
O-Ring (X)'in yan kesiti görülmekte.
Örnek verecek olursak milisaniyelerin ölçüldüğü drag yarışmalarında en küçük güç kaybı bile hesaplanmakta ve zincirin etkisi dahi ölçülmektedir. Bu ölçümlerde X-Ring zincirlerin diğer tip zincirlere göre daha düşük sürtünme ve yuvarlanma direnci gösterdiği görülmüştür. Bunun nedeni olarak bu tip zincirlerin ince x şekilli keçeleri arasında daha fazla yağ tutma özelliğine sahip olması gösterilebilir.
Şimdi standart O-Ring zincir kesitine bakalım. Çizimde kırmızı olarak belirlenmiş olan parça O-Ring keçedir. Bu keçe, pim yatağı ve dış bakla arasında yağlayıcı sıvının muhafazasını sağlamakta böylece hareketli olan bu aksamın ömrünü uzatmaktadır.
Sözün özü zincir ömrü için hayati önem taşıyan O-Ring keçelerin korunması büyük önem arz eder.
Zincir Bakımı
Zincir bakımı üç aşamada gerçekleşir.
1. Temizlik
2. Yağlama
3. Ayarlama ve Bakım Periyodu
Zincir Temizliği
Temizlik zincir ömrünü doğrudan etkileyen en önemli unsurdur. Zincir açıkta çalışan bir parça olduğu için dış etkenlere karşı savunmasız bir konumdadır. Kir, zincirin yağlanmasını sağlayan maddeleri bünyesinde toplayıp yağlama özelliklerini bozar, sürtünmeyi arttırır. Neticede aşınmalar artar ve zincir ömrü kısalır. Kum, çamur, toz, çer çöp gibi zincire yapışması kolay olan maddeler kısa sürede zincirin üzerinde birikirler. Kullanım yerine göre zincir temizlik işlemlerini planlamanız gerekir. Çoğu üretici her 500km’de zincirinizi yağlayın diye uyarır. Ancak buna uymak ne derece doğrudur tartışmaya açıktır. Çünkü zincir kirlenmesi kullanım koşullarına göre değişen bir yapıdadır. Cross, enduro gibi doğa şartlarında ilerleyen, tozla, çamurla bir arada olan motosikletler çok daha kısa sürede zincir kirletirken, racing, cruiser ve touring tarzı motorlar asfalt ağırlıklı gittikleri için çok daha uzun km’lerde zincir bakımına ihtiyaç duyarlar.
Aşağıdaki iki fotoğrafta farklı kullanım koşullarında zincirin ne derece kirlendiğine bir bakın.
Bir kross motosiklet arazi kullanımından sonra ciddi oranda kirlenmiş. Zincirdeki yağı tozun emdiği bariz bir şekilde ortada. Toz, toprak, zımpara gibi metal aksamı aşındırmakta.
Bu fotoğrafta da asfalt ağırlıklı yol yapmış bir motosikletin zincir kirliliğini görüyoruz. Yağlı kısım rahatlıkla göze çarpıyor ve sadece yağlama yapılarak bir süre daha bu şekilde kullanılabilir.
Zincirimizi nasıl temizlemeliyiz?
Birçok kullanıcı farklı teknikler uyguladığını söylemekte, doğru veya yanlış bunu uygulamaktadır. Bu yanlış uygulamalarla yağsız kalan keçeler zarar görüp yırtılmaktadır. Örneğin sıkça yapılan bir hata balata temizleme spreyi kullanılmasıdır. İçinde yağ ve kir çözücüleri bulunan, yağlama özelliği olmayan bu ürünlerin kullanımı hem O-Ring’lere ciddi zararlar vermekte hemde O-Ring’in koruduğu yağın özelliğini bozmaktadır. Tamamen yağı zincirden temizleyen bu kimyasalları kullanmak doğru değildir. Diğer çok önemli hatayı da özellikle bilgisiz ustalar ve servis çalışanları yapmaktadır. Benzin, mazot hatta tiner gibi maddelerle zincir temizliği O-Ring’lere zarar vermeye yeter de artar bile. Bu tarz ürünler eski tip açık zincirlerde rahatlıkla kullanılabilir. Unutulmaması gereken nokta, zinciri temizlerken bile asla yağsız bırakmamak gerekliliğidir.
Editörün Notu: Birçok motosiklet kullanıcı WD-40 ve türevi kontakt yağlayıcı, pas temizleyici spreyleri hem temizlik hemde yağlama amaçlı kullanmaktadır. Yerli ve yabancı forumlarda bu konu üzerinde ciddi tartışmalar olmuş, kimi kullanıcı uzun zamandır kullanıyorum sorun yok derken bazı kullanıcılar yeterli yağlama olmadığından zincirine zarar verdiğini belirtmiştir. Esasen bu konuda yapılmış ciddi bir çalışmada göremedim. Ancak kişisel görüşümü belirtmek isterim. WD-40 ve benzeri ürünler stoddard gibi solventli kimyasallar içermektedir. Bu solventler kuru temizleme sağlayan maddelerdir. Kullanıldığında pin yataklarını ve keçeleri yağdan temizleyerek kurutabilir. Neticede geriye sadece ince katmanlı bir yağ kalır. Bu yağ ağır şartlarda çalışan (yüksek basınç, toz-kir-çamur) zinciri korumada yetersiz kalır ve aşınmalar başlar. Bu tarz ürünlerin yağlama amaçlı kullanılmamasını tavsiye ederim.
Adım adım zincir temizliği.
Öncelikle motosikletimizi temizlik için hazır konuma getirmeliyiz. Orta ayaklığı olan motosikletlerin zincir temizliği çok kolay yapılabilmektedir. Orta ayaklığın olmadığı motorlarda arka sehpa kullanılarak motosiklet dik konumda arka tekerler boşa alınarak temizlik yapılabilir.
DİKKAT: Bazı sürücüler daha kolay olur diye orta sehpaya aldıkları motosikletlerini çalıştırarak zinciri çevirirler ve temizleyip yağlamaya kalkarlar. Birçok kişinin bu uygulama sırasında ciddi şekilde yaralandığını belirtmek isterim. Her zaman motor kapalı haldeyken bakımı yapınız.
Temizlik için boya fırçası veya diş fırçası, küçük bir kap, bez parçası, 1lt kadar gazyağı veya zincir temizliği için özel üretilmiş spreye ihtiyacımız var.
Gazyağına batırılmış fırça ile zincir ve dişlisini iyice temizliyoruz. Gazyağının en önemli özelliği en katı yağlı kirleri bile kolayca temizlerken içerdiği yağ ile zinciri de yağlamasıdır. Zincir temizlense bile bir iki defa daha üzerinden gazyağı geçirmek ulaşılması zor olan ön zincir dişlisinin de gazyağına iyice bulanmasını ve temizlenmesini sağlar.
Zinciri temizlerken her turda dişliyide fırçalayarak eski yağ, kir tortularını da temizliyoruz.
Daha önceki yağlamalardan sürüş sırasında jant’a sıçrayan kirleri de gazyağlı fırça ile temizleyebiliriz.
Temizlik işlemi sonrasında bir bez ile zincirde ve dişlide kalan gaz yağını hafifçe emdiriyoruz.
Cantımıza ve lastiğimize sıçrayan gazyağını temizliyoruz.
Eğer motor temizlik sonrası yıkanacaksa gazyağı temizlenmeden bırakılmalıdır. Asla basınçlı sıcak/soğuk su ile zincir temizliği yapılmamalıdır. Yıkama sırasında deterjanlı suyun zincire gelmemesine dikkat edin.
Fren diskini de temizlemenizde fayda var. Gazyağı’nın temizleme sırasında diske de sıçrayabileceği ihtimaline karşı sabunlu su ile diski de mutlaka temizleyin. Aksi takdirde frenleme performansın da düşme ve dolayısıyla kaza yapma riski doğabilir.
Yıkama sonrası kurulama işlemini yapıyoruz. Özellikle zinciri kuru bir bez ile nemden uzaklaştırıyoruz.
Evet zincirimiz temizlendi ve kurulandı.
Zincir temizliğini kolaylaştırıcı çeşitli ürünlere de rastlamaktayız. Özellikle bu iş için üretilmiş fırçalar büyük kolaylık sağlamaktadır.
Otomatik zincir temizleme kitleri de son zamanlarda dikkat çeken ürünler arasında. Şahsi görüşüm zinciri bizzat kendinizin temizlemesi hem süre bakımından hemde etkin temizlik açısından daha uygun olacaktır.
DİKKAT: Yağlama ve temizlik işlemi sonrasında lastiğe gazyağının veya yağın bulaşıp bulaşmadığını kontrol edin. Varsa temizleyin. Aksi durumda motosiklet patinaja düşüp kontrolsüz hareketler yapıp kazaya sebep verebilir.
Zincirin Yağlanması
Zincir yağları iki çeşide ayrılır. Sıvı yağ şeklinde olanlar ve ince yoğun kıvamlı (wax ing.) olanlar. İki üründe zincir yağlamasını başarılı bir şekilde gerçekleştirir. Aradaki fark kullanım şartlarına göre değişiklik göstermektedir. Yoğun kıvamlı gress gibi olan yağlar bünyesinde tozu, çamuru, ince kumu kolayca taşır. Bu nedenle tozlu, bozuk zeminli, topraklı koşullarda yol alan motosikletlerde kullanılması doğru değildir. Bu koşullarda sıvı zincir yağların kullanımı çok daha etkin koruma sağlamaktadır. Yoğun yağlar, zincire daha iyi tutundukları için asfalt yollara ve racing gibi yüksek hızlara çıkan motosikletlerde kullanıma uygun yağ tipidir. Bu tarz ürünleri bulamama durumunuz olursa 80/90 vites kutusu yağı kullanabilirsiniz.
Adım adım yağlama
Öncelikle yanımıza küçük bir karton parçası, bez ve yağı alıyoruz. Karton parçası içten yağlama sırasında yağın başka yerlere sıçramasını engelleme amaçlıdır. Gelelim yağlama işlemine.
Zincir mutlaka iç kısımdan yağlanmalıdır. Böylece dönme sırasında yağ merkez kaç ile dışa doğru savrularak zincirin her kısmına ulaşabilir.
Zincirimiz ve dişliler yağlandı.
İPUCU: Zinciri yoldan geldikten hemen sonra sıcak haldeyken yağlamak çok daha etkili sonuç vermektedir. Sıcaklıktan vizkositesi artan yağ çok daha iyi zincire işler.
Ben yağdan hoşlanmam, yağlayamam, zamanımda yok. Bana alternatif ne önerirsiniz?
Böyle bir soruya cevap otomatik zincir yağlama sistemleri olarak verilebilir. Birçok firmanın zincir yağlama sistemleri vardır. Elektronik kontrollü olanlarından tutunda basit mekanik aksam teknolojili çok çeşitli ürünlere rastlayabilirsiniz. Bu ürünlerle sürüş sırasında belli aralıklarla zincir devamlı yağlanır. Elektonik olanlar hıza bağlı olarak yağlama miktarını ayarlayabilmektedir.
Pro-Oiller marka elektronik kontrollü yağlama sistem düzeneğini görmektesiniz.
Zincir Ayarı
Zincir ayarının kontrolünü her zaman yapabilirsiniz. Elinizle zinciri alt taraftan yukarı kaldırdığınızda 1,5 - 2 cm kadar esneme payının olması gerekir. Bu pay, arka çatalın yukarı aşağı doğru yaptığı hareket sırasında zincirin aşırı gerilmesini önlemek amacıyla bırakılmaktadır. Ayar sonrası motosikletin üstüne oturup zincir gerginliğini gözleyerek ayarı kontrol etmelisiniz. Aşırı gergin bir zincir aşınmayı hızlandırır ve parça kırılmasına neden olabilir.
Zincirin aşırı boşluklu bırakılması yolda sizi tehlikeye sokabilir. Zincir dişliden çıkabilir ve janta dolanabilir. Bu sefeple zincir gerginliğini belli aralıklarla kontrol edip, eğer deneyimliyseniz siz yapmalısınız yada servisinize bu ayarı yaptırmalısınız.
DİKKAT: Bazı tamirciler aşırı sünmüş zincirleri biraz daha kullanabilme açısından aradan bakla çıkartma yoluna giderler veya size önerebilirler. Böyle bir uygulama sonrası hayatınız tehlikeye girer. Bunun yanında ön – arka zincir dişlisininde aşınmasını arttırır. Kesinlikle böyle bir işlem yaptırmayınız.
Zincirimi değiştirme zamanının geldiğini nasıl anlarım?
Bunu anlamanın birkaç değişik yolu vardır.
1.Zincir sünme payına bakın. Artık zincirin gerdirme ayarı sonlara yaklaşmışsa zincirin değişme zamanı gelmiştir.
2.Zincir sesi. Yağlasanız dahi zincir şakırtıları geliyorsa zincir yatakları oldukça aşınmıştır. (Zinciri söküp iki ucundan tutup dışa ve içe doğru yapılan çekme-itme hareketleriyle boşluk durumu rahatlıkla kontrol edilebilir.)
3.O-ring’lerin gözle kontrolü. Kopmuş, zedelenmiş, boşluk yapmış ise zincirin değişmesi gereklidir.
4.Zincir bakla kontrolü. Baklalarda çatlama, deformasyon görünüyorsa mutlaka değiştirilmelidir.
Zincir ömrünü nasıl uzatabilirim?
1.Ani yüklenmelerden kaçının. Sert debriyaj bırakmak, lastik yakmaya çalışmak, tek tekere kalkma gibi zincire ani yüklenmelerden kaçının.
2.Bakım periyodunu sıklaştırın. Her uzun gezi sonrası zincirinizi en azından yağlayın.
3.Kaliteli standartlara uygun zincir yağlarını tercih edin.
4.Zincir ayarlarınızı kontrol edin, gerekiyorsa ayarlayın/ayarlatın.
5.Eskimiş bir zincir dişlisine takılan yeni zincir kısa sürede zarar görecektir. Bu sebeple kullanım ömrünü doldurmuş zincir dişlisini mutlaka değiştirin. Böylece zincir’in ömrünü uzatmış olursunuz.
6.Ön zincir dişlisi ve arka zincir dişlisi hiza kontrolünü mutlaka yapın. Özellikle arka teker sökülüp takıldıktan sonra bu kontrolü yapmanızda fayda var. Farklı bir hizada çalışma sonucu zincir açı yapacak, hem ses artacak hemde zincirinizde düzensiz ve hızlı bir aşınmaya yol açacaktır.
Atalarımız çok güzel bir söz söylemiş: “Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur.”
Motosikletimizi keyifle sürmek için ona gereken özeni gösterelim
(Motoaktüel dergisinden alıntı)
Bir diğer kaynak
zincirler
Son yıllarda oldukça yaygınlaşan O-RİNG’li zincirlerin diğer zincirlerden farkı nedir?
*Öncelikle o-ring’li zincirler eski zincirlere oranla daha geniştirler. Geniş olmasının sebebi, bu zincirlerin
baklalarını birbirine bağlayan pimlerin her iki ucunda da keçe (o-ring) bulunmasıdır.Bu keçeler fabrikada üretim
sırasında konulmuş olan lityum bazlı gres yağını tutmaya yararlar.Bu sayede pim ve baklaların çalıştığı yatak
diyebileceğimiz bölgenin yağlanmasını sağlarlar.O-ring' li zincirler diğer zincirler kadar yağlamaya gereksinim
duymazlar.
O-ring’li zincirlere nasıl bir bakım uygulanmalıdır?
*Ama daha özenli olarak bu tip zincirler temiz tutulmalı, keçelerin (o-ring) bulunduğu bölgelerin toz, kir ve
oksitten olabildiğince uzak tutularak fabrikasyon yağın ve bunun sağladığı yağlamanın zarar görmemesini
sağlamalıyız.Düzenli olarak yağlamak havadaki nemden oluşabilecek korozyon ve oksidasyonu da önleyecektir.
Eski tip zincirlerde o-ring bulunmadığı için pim ve bakla arasındaki yataklarda yağ yoktur ve buraya toz ve
zararlı maddeler kolayca gireceklerinden daha fazla bakıma ve yağlamaya gereksinim duyarlar. Zincirin çeşidi
ne olursa olsun yağlamadan önce mutlaka temizlemek gerekmektedir. Temizlemeden yağlamaya çalışmak mevcut olan
kir ve tozu zincire iyice yapıştırmaktan başka bir işe yaramayacaktır.
Ne sıklıkta bakım yapılmalıdır?
Duruma göre değişmekle beraber, ortalama 500 km.’de zincirinizi kontrol etmeniz gerekir. Eğer tozlu ve yağışlı
bir havada yolculuk yapıyorsak 500 km.’de bir, ama otobanda yolculuk yapıyorsak günün sonunda bir göz atmak
yeterli olacaktır. Uzun yolculuklarda temizlik ve yağlama için gerekli olacak malzemeleri yanımıza almakta fayda
var.Bir çok üretici zincirleri kerosen / gazyağı ile temizlemenizi önermektedir.Zinciri solvent, benzin, mazot,
basınçlı su ya da hava ile temizlememelisiniz.Yüksek basınçlı su-hava kullanarak temizlemeye çalışmak tozu zincirin
çalışan aksamlarının içine doldurur. Solvent türü çözücüler de o-ringlere zarar verecektir.
Piyasada bulabileceğiniz ve o-ringler zarar vermeyen aerosol zincir yağlarını (bunların bazıları temizleyicidir)
kullanabilirsiniz.Aynı zamanda zincir temizlemek için özel olarak üretilmiş çeşitli ekipmanları da
kullanabilirsiniz. Yağlamada SAE 80-90 gibi kalın yağlar da kullanılabilir.Piyasada bulunan zincir spreyleri
silikon bazlı olup tutunma özelliği çok yüksek olduğundan yüksek süratlerde zincirden akmayacağı için bu tip
ürünleri seçmenizde fayda var.
Eski tip (o-ringsiz) zincirlere bakım nasıl yapılır?
Bakım açısından o-ringli zincirlerden bir farkı yoktur. Ancak bu zincirlerin bakımı daha o-ringli zincirlere
oranla daha sık yapılmalıdır.
Eski tip zincirimizin yerine o-ringli zincir takabilir miyiz?
Elbette. Yalnız daha önce belirtildiği gibi o-ringli zincirler daha geniştir. Zinciri değiştirirken bu zincire
göre olan “daha geniş dişlilerden” de takmak gereklidir. Bu da bazen sorunlara sebebiyet verebilir. Örneğin
arka maşa, zincir muhafazası ya da ön dişli muhafazasında bu kalın zincir ve dişliyi takabilmeniz için yeterli
alanın / boşluğun olmaması gibi. Böyle bir şey söz konusu değilse değiştirmekte hiçbir sorun yoktur.
Temizleme ve yağlamadan önce / sonra herhangi bir şey yapmak gerekir mi?
Artık zorunlu olmadıkça zinciri temizlemek için gaz vs. gibi klasik yöntemlere gerek yoktur. Solvent içermeyen
gerek sprey şeklinde, gerekse mekanik temizleyiciler tercih edilmelidir.Zincire bakım yapmadan önce belli bir
ısıda olmasını sağlamakta fayda vardır. Yağlamaya başlamadan önce 5-10 dakika zinciri çalıştırarak biraz ısıtmak
zincirin üzerinde bulunan nemden kurtulmanızı sağlayacaktır.
Zincir yağlanırken, zincirin iç tarafından yani dişliye temas ettiği yüzeyinden yağlanması gerekir. Böylece yağın
çalışan / aşınan yüzeylere yayılmasını sağlamış oluruz. Yağlarken arka jant ile zincir arasına gazete, mukavva
gibi koruyucu amaçlı bir şey koymak arka jant ve lastiği yağlanmaktan koruyacaktır.
Zincirin aşınmasını ne sıklıkta kontrol etmeli?
Zincire bakım yaptığımız her seferde aşınma durumuna da göz atmakta fayda vardır. Zincirde korozyon olup
olmadığını, pimlerin üzerinde çalışan yüzüklerdeki aşınma derecesini her bakım sırasında kontrol etmemiz
gerekmektedir.
Zincirin değişmesi gerektiğini nasıl anlarım?
Zincirin aşındığını ve değişmesi gerektiğini anlamak oldukça kolaydır. Zinciriniz orijinal uzunluğunun %1 oranında
uzamışsa, motorunuzdaki zincir ayar vidası artık sonuna dayanmışsa, ya da zincir bir yerde geriyor bir yerde
boşalıyorsa maalesef yeni zincir almak zamanı gelmiştir. Sert kullanım uzamayı çabuklaştırır. Eğer uzama çok kısa
bir sürede ve aşırı oluyorsa arka amortisörü, arka maşa bilyelerini kontrol etmekte fayda vardır.
Dişlilerde aşınma nasıl olur?
Doğal olarak ön ve arka dişliler de aşınırlar. Gerçi zincir yağları dişlileri de aşınmaya karşı korur ama dişlinin
de bir ömrü vardır. Aşınmış bir dişlide dişler ve dişlinin zincire temas ettiği noktalarda gözle görülür bir aşınma
ve çalışma izi vardır.Bu aşınmadan ötürü dişli ile zincir arasında boşluk oluşur.Birbirlerine birebir oturmazlar.
Bu durumda zincirin dişliden atması söz konusudur.
Eğer yeni bir zinciri aşınmış ve kullanılmış dişlilere takacak olursak, alenen parayı sokağa atmış oluruz.Çünkü
bu durumda zincirin ömrü yarı yarıya azalacaktır. Kullanılmış bir dişlide ne de olsa bir aşınma söz konusudur, bu
durumdaki bir dişli de takılan yeni zinciri çok çabuk aşındıracaktır.Eğer dişlinizin sadece bir yüzeyinde aşınma
ya da zincirin iç yüzünün sadece bir tarafında aşınma olması zincir ve dişlinin doğrusal olarak düz olmadığını
gösterir ki derhal düzeltilmelidir.Unutulmamalıdır ki her iki dişliyi de zincir gibi belli aralıklarla kontrol
etmelisiniz ve yenilemeyi zincir dişli takım olarak yapmalısınız.
Dişli-zincirin düz hizada olduğu nasıl kontrol edilir?
Bunun en basit yolu motorun arkasından gözle kontrol etmektir.Motoru ana sehpaya / sehpaya alarak çalıştırdığımızda
lastiğimiz yalpa yapıyorsa, ya da ayar vidalarımızı kontrol ettiğimizde biri diğerinden daha içeride ise aynı hizada
değildir.Bunun derhal düzeltilmesi gerekir yoksa zincirimiz en kısa sürede aşınacaktır.
530-532 olarak belirtilen zincir ölçüsü neyi ifade eder?
Zincirin uzunluk ve genişliğini gösteren bir sayı daha doğrusu ölçü sistemidir. 5 sayısı 5/8 inç’i, yani bir pimin
merkezinden diğer pimin merkezine olan mesafeyi ifade eder.30 ya da 32 sayısı ise zincirde kullanılan pimlerin
sayısını ifade eder.Yani 530 zincir 532 zincirden daha dardır. Ama bu değer (30-32) ölçülebilir bir değer değil
aynı elbise bedeni gibi bir ölçüdür.
630 o-ringli zinciri daha küçük ölçüde olan 530 bir zincirle değişebilir mi?
Evet ama her iki dişlinizi de bu ölçüye uygun olarak değiştirmeniz gerekecektir. Daha küçük ölçüde bir zincir takmak
hafifliği, bu da güç kazanımını sağlar. Ama takacağınız zincirin stok yani üreticinin kullandığı zincirle aynı
dayanıklılığı gösteren kalitede olmasına dikkat etmeniz gerekir. Yani 530 zincir takacaksanız şunu bilmelisiniz ki
her 530 zincir aynı kalite ve özellikte olamaz.
Sert vites değiştirmeler zincir ve dişlilere zarar verir mi?
Normalde sürat değişimleri sırasında, her iki dişli zincirin alt ve üst noktalarında gerilme ve gevşemeye sebep
olur. Zincirin aşırı oynaması bu efekti artırır. Yani düzgün ayarlanmış bir zincirde bu darbeler en az oranda
yaşanır.Sert vites değiştirmeler, ani ve sert gaz vermeler zincir ve dişlilerde aşırı aşınmaya sebep olurlar.
Bunlardan ne kadar kaçınırsak zincirin ömrünü o kadar uzatırız.
Zincirin uygun gerginlik ayarı nedir?
Bu ölçüyü genellikle kullanıcı kılavuzlarında ya da arka maşada bulabilirsiniz. Ve bu ölçü motordan motora
değişmektedir. Ama ortalama ölçü olarak şu verilebilir: Motor boşta iken zincir durduğu noktadan yukarı veya
aşağı 1.5 cm. civarında oynayacak gerginlikte olmalıdır. En iyi kıstas hareket halindeyken motora gaz verip
bıraktığınızda ne kadar az vuruntu hissediyor ya da ne kadar “yumuşak” bir his uyanıyorsa zincir ayarınız
o kadar iyi demektir. Unutmayın ki zincir sesi zincirin bol olduğuna en iyi işarettir.
Eksiz (sonsuz) ve kilitli zincir ne demektir?
İsminden de anlaşılacağı gibi (aşağı yukarı tüm motosikletlerde fabrikasyon takılı olan) bu zincirlerde başlangıç
ve bitiş gibi ek yeri yoktur. Oysa kilitli zincirlerde takılan ve çıkarılabilen kilit görevi gören bakla ve ek
yeri vardır. Sonsuz zincirlerde ek / bağlantı söz konusu olmadığı için daha güvenilirdirler. Spor amaçlı,
zorlayıcı kullanımlar için sonsuz zincirleri seçmek yerinde olacaktır.Bu zincirlerin sökülüp takılabilmesi için
arka maşanın sökülmesi gerekmektedir.
Kilitli zincir kullanırken şunlara dikkat etmekte fayda vardır. Bağlantıda kullanılan klipsin kapalı ucunun dönüş
yönüne doğru olmasına dikkat edilmelidir. Böylece yerinden çıkma olasılığını azaltırsınız. Zinciri temizledikten
sonra takılı olan klipsin üstüne biraz silikon sürmek yerinden çıkmasını zorlaştırıcı bir etkiye sebep olacaktır.
Perçinli zincir nedir?
Bu tip zincirler artık günümüzde en çok kullanılan çeşitlerdir.Çünkü bu zincirler kilitli zincir kadar kolay
takılmakta ama sonsuz zincirler kadar da güvenilirdirler.Bu zincirlerin bağlantısı, özel bağlantı piminin yerine
takıldıktan sonra kafasının ezilerek şişirilmesiyle yapılır.Böylece diğer pimlerden ayırt edilemez hale gelir.
Ama takılırken olduğu gibi sökülürken de bu iş için özel olarak tasarlanmış aletlere ihtiyaç vardır.
Bazı motorlarda (özellikle eskilerde) zincir gergisi var, bazılarında yok, neden?
Eski motorların arka amortisör oynama mesafesi bugünkülere oranla daha fazla olduğu için yani daha çok esnedikleri
için zincir gergisi kullanılmaktaydı. Ayrıca eski motorlarda çıkış dişlisi ile arka maşanın bağlantı noktası
arasındaki mesafe bugünkülere oranla daha uzun olduğu için zincir esneme payı daha fazladır. Oysa günümüzde
bu mesafe daha kısa olduğu için esneme de azdır ve zincir gergisi yoktur.
Zincir mi yoksa şaft mı daha iyidir?
Her ikisinin de avantajları ve dezavantajları vardır. Şaft daha az bakım gerektirir. Yağın içinde, tozdan kirden
uzak çalışır. Şaft zincire göre daha güvenli, daha az bakım isteyen yumuşak bir sürüş sağlar. Gerçi zincir
üreticileri yıllarca uğraşıp zincirleri de güvenilir hale getirdiler ama hala bakım ve dikkat istemekte. Ama
şafta oranla ucuz olduğu da bir gerçek. Ayrıca zincirler şaft gibi arka süspansiyonun çalışmasını olumsuz
etkilemezler ve ne de olsa güç kaybı şafta oranla çok daha azdır. Üstelik zincir şaft gibi motora ekstra bir
ağırlık eklememektedir.
Kayış (beltdrive) nasıldır?
Çalışma prensibi zincirle aynıdır.Zincire oranla daha sessizdir ve bakım istemez. Çabuk hızlanmalarda kopma,
aşırı ısınma ve deforme olma sorunlarından ötürü güçlü makinelerde kullanılmamaktadır.Bu nedenle akselerasyonu
daha düşük olan cruiser / chopper tipindeki motosiklet türlerinde tercih edilmektedir.
Peki motosikletimizin zincirine yeterli özeni gösteriyormuyuz? Gerekli ayarları kontrol edip yaptırıyormuyuz? Zincir bakımını nasıl yapıyoruz?
Birçok kullanıcın sadece periyodik bakımlarda yağladığı, pek önemsemediği bir parçadır zincir. Motor tipine, kullanıma ve bakıma göre değişmekle beraber ortalama ömrü 20.000km civarındadır. Bakımsız bir zincir sadece kendini eskitmez üzerinde koştuğu ön-arka zincir dişlilerini de aşındırır. Bakımsız bir zincir mutlu olarak çıkılan bir geziden, yaralanma hatta ölüme varabilecek kazalara sebep verebilecek kadar tehlikelidir. Kopan bir zincir en iyi ihtimal yere serilirken, ön zincir dişlisine dolanıp motor bloğunu kırma, daha da kötüsü arka tekerleğe dolanıp kitlenmeye kadar çok tehlikeli ve masraflı sorunlara neden olabilir. Bu nedenle zincir bakımına gerekli özeni göstermeli ve vaktinde yenileme işlemini yapmalıyız. Öncelikle zincirin yapısına, tiplerine ve bize sağladıkları yararlara bir bakalım.
Motosikletlerde kullanılan iki zincir tipi vardır: O-Ring zincirler ve O-Ring’siz zincirler.
O-Ring’siz zincirler eski tip açık zincirlere denir. O-Ring bulunmadığı için pim yatağı ve dış bakla arasında yağ muhafazası iyi yapılmadığı için kısa sürede dış ortamlardan etkilenme ve sızma sebebiyle yağ miktarı azalır ve özelliğini yitirir, aşınmalar hızlanır. Bu tip zincirler daha kısa ömürlüdür ve sık bakım yapılma zorunluluğu vardır. Günümüzde kullanımı oldukça azalmıştır. Bu olumsuzlukları azaltma amaçlı yeni zincirlerde O-Ring keçe teknolojisi kullanılmaya başlanmıştır.
O-Ring zincirler adlarını içerdikleri O şekilli keçelerden alırlar. Farklı üreticilerin adlandırdığı X-Ring, W-Ring, Z-Ring ve benzeri ürünler de O şekilli keçe kullanırlar. Sadece keçe gövdesinin şeklindeki değişikliğe göre isim alırlar. Farklı şekilli keçeler, zincirin üzerinde daha çok yağ tutulmasını böylece hem iç sürtünmesini azaltma hemde bakım aralıklarını uzatma amaçlı kullanılmaktadır.
O-Ring (X)'in yan kesiti görülmekte.
Örnek verecek olursak milisaniyelerin ölçüldüğü drag yarışmalarında en küçük güç kaybı bile hesaplanmakta ve zincirin etkisi dahi ölçülmektedir. Bu ölçümlerde X-Ring zincirlerin diğer tip zincirlere göre daha düşük sürtünme ve yuvarlanma direnci gösterdiği görülmüştür. Bunun nedeni olarak bu tip zincirlerin ince x şekilli keçeleri arasında daha fazla yağ tutma özelliğine sahip olması gösterilebilir.
Şimdi standart O-Ring zincir kesitine bakalım. Çizimde kırmızı olarak belirlenmiş olan parça O-Ring keçedir. Bu keçe, pim yatağı ve dış bakla arasında yağlayıcı sıvının muhafazasını sağlamakta böylece hareketli olan bu aksamın ömrünü uzatmaktadır.
Sözün özü zincir ömrü için hayati önem taşıyan O-Ring keçelerin korunması büyük önem arz eder.
Zincir Bakımı
Zincir bakımı üç aşamada gerçekleşir.
1. Temizlik
2. Yağlama
3. Ayarlama ve Bakım Periyodu
Zincir Temizliği
Temizlik zincir ömrünü doğrudan etkileyen en önemli unsurdur. Zincir açıkta çalışan bir parça olduğu için dış etkenlere karşı savunmasız bir konumdadır. Kir, zincirin yağlanmasını sağlayan maddeleri bünyesinde toplayıp yağlama özelliklerini bozar, sürtünmeyi arttırır. Neticede aşınmalar artar ve zincir ömrü kısalır. Kum, çamur, toz, çer çöp gibi zincire yapışması kolay olan maddeler kısa sürede zincirin üzerinde birikirler. Kullanım yerine göre zincir temizlik işlemlerini planlamanız gerekir. Çoğu üretici her 500km’de zincirinizi yağlayın diye uyarır. Ancak buna uymak ne derece doğrudur tartışmaya açıktır. Çünkü zincir kirlenmesi kullanım koşullarına göre değişen bir yapıdadır. Cross, enduro gibi doğa şartlarında ilerleyen, tozla, çamurla bir arada olan motosikletler çok daha kısa sürede zincir kirletirken, racing, cruiser ve touring tarzı motorlar asfalt ağırlıklı gittikleri için çok daha uzun km’lerde zincir bakımına ihtiyaç duyarlar.
Aşağıdaki iki fotoğrafta farklı kullanım koşullarında zincirin ne derece kirlendiğine bir bakın.
Bir kross motosiklet arazi kullanımından sonra ciddi oranda kirlenmiş. Zincirdeki yağı tozun emdiği bariz bir şekilde ortada. Toz, toprak, zımpara gibi metal aksamı aşındırmakta.
Bu fotoğrafta da asfalt ağırlıklı yol yapmış bir motosikletin zincir kirliliğini görüyoruz. Yağlı kısım rahatlıkla göze çarpıyor ve sadece yağlama yapılarak bir süre daha bu şekilde kullanılabilir.
Zincirimizi nasıl temizlemeliyiz?
Birçok kullanıcı farklı teknikler uyguladığını söylemekte, doğru veya yanlış bunu uygulamaktadır. Bu yanlış uygulamalarla yağsız kalan keçeler zarar görüp yırtılmaktadır. Örneğin sıkça yapılan bir hata balata temizleme spreyi kullanılmasıdır. İçinde yağ ve kir çözücüleri bulunan, yağlama özelliği olmayan bu ürünlerin kullanımı hem O-Ring’lere ciddi zararlar vermekte hemde O-Ring’in koruduğu yağın özelliğini bozmaktadır. Tamamen yağı zincirden temizleyen bu kimyasalları kullanmak doğru değildir. Diğer çok önemli hatayı da özellikle bilgisiz ustalar ve servis çalışanları yapmaktadır. Benzin, mazot hatta tiner gibi maddelerle zincir temizliği O-Ring’lere zarar vermeye yeter de artar bile. Bu tarz ürünler eski tip açık zincirlerde rahatlıkla kullanılabilir. Unutulmaması gereken nokta, zinciri temizlerken bile asla yağsız bırakmamak gerekliliğidir.
Editörün Notu: Birçok motosiklet kullanıcı WD-40 ve türevi kontakt yağlayıcı, pas temizleyici spreyleri hem temizlik hemde yağlama amaçlı kullanmaktadır. Yerli ve yabancı forumlarda bu konu üzerinde ciddi tartışmalar olmuş, kimi kullanıcı uzun zamandır kullanıyorum sorun yok derken bazı kullanıcılar yeterli yağlama olmadığından zincirine zarar verdiğini belirtmiştir. Esasen bu konuda yapılmış ciddi bir çalışmada göremedim. Ancak kişisel görüşümü belirtmek isterim. WD-40 ve benzeri ürünler stoddard gibi solventli kimyasallar içermektedir. Bu solventler kuru temizleme sağlayan maddelerdir. Kullanıldığında pin yataklarını ve keçeleri yağdan temizleyerek kurutabilir. Neticede geriye sadece ince katmanlı bir yağ kalır. Bu yağ ağır şartlarda çalışan (yüksek basınç, toz-kir-çamur) zinciri korumada yetersiz kalır ve aşınmalar başlar. Bu tarz ürünlerin yağlama amaçlı kullanılmamasını tavsiye ederim.
Adım adım zincir temizliği.
Öncelikle motosikletimizi temizlik için hazır konuma getirmeliyiz. Orta ayaklığı olan motosikletlerin zincir temizliği çok kolay yapılabilmektedir. Orta ayaklığın olmadığı motorlarda arka sehpa kullanılarak motosiklet dik konumda arka tekerler boşa alınarak temizlik yapılabilir.
DİKKAT: Bazı sürücüler daha kolay olur diye orta sehpaya aldıkları motosikletlerini çalıştırarak zinciri çevirirler ve temizleyip yağlamaya kalkarlar. Birçok kişinin bu uygulama sırasında ciddi şekilde yaralandığını belirtmek isterim. Her zaman motor kapalı haldeyken bakımı yapınız.
Temizlik için boya fırçası veya diş fırçası, küçük bir kap, bez parçası, 1lt kadar gazyağı veya zincir temizliği için özel üretilmiş spreye ihtiyacımız var.
Gazyağına batırılmış fırça ile zincir ve dişlisini iyice temizliyoruz. Gazyağının en önemli özelliği en katı yağlı kirleri bile kolayca temizlerken içerdiği yağ ile zinciri de yağlamasıdır. Zincir temizlense bile bir iki defa daha üzerinden gazyağı geçirmek ulaşılması zor olan ön zincir dişlisinin de gazyağına iyice bulanmasını ve temizlenmesini sağlar.
Zinciri temizlerken her turda dişliyide fırçalayarak eski yağ, kir tortularını da temizliyoruz.
Daha önceki yağlamalardan sürüş sırasında jant’a sıçrayan kirleri de gazyağlı fırça ile temizleyebiliriz.
Temizlik işlemi sonrasında bir bez ile zincirde ve dişlide kalan gaz yağını hafifçe emdiriyoruz.
Cantımıza ve lastiğimize sıçrayan gazyağını temizliyoruz.
Eğer motor temizlik sonrası yıkanacaksa gazyağı temizlenmeden bırakılmalıdır. Asla basınçlı sıcak/soğuk su ile zincir temizliği yapılmamalıdır. Yıkama sırasında deterjanlı suyun zincire gelmemesine dikkat edin.
Fren diskini de temizlemenizde fayda var. Gazyağı’nın temizleme sırasında diske de sıçrayabileceği ihtimaline karşı sabunlu su ile diski de mutlaka temizleyin. Aksi takdirde frenleme performansın da düşme ve dolayısıyla kaza yapma riski doğabilir.
Yıkama sonrası kurulama işlemini yapıyoruz. Özellikle zinciri kuru bir bez ile nemden uzaklaştırıyoruz.
Evet zincirimiz temizlendi ve kurulandı.
Zincir temizliğini kolaylaştırıcı çeşitli ürünlere de rastlamaktayız. Özellikle bu iş için üretilmiş fırçalar büyük kolaylık sağlamaktadır.
Otomatik zincir temizleme kitleri de son zamanlarda dikkat çeken ürünler arasında. Şahsi görüşüm zinciri bizzat kendinizin temizlemesi hem süre bakımından hemde etkin temizlik açısından daha uygun olacaktır.
DİKKAT: Yağlama ve temizlik işlemi sonrasında lastiğe gazyağının veya yağın bulaşıp bulaşmadığını kontrol edin. Varsa temizleyin. Aksi durumda motosiklet patinaja düşüp kontrolsüz hareketler yapıp kazaya sebep verebilir.
Zincirin Yağlanması
Zincir yağları iki çeşide ayrılır. Sıvı yağ şeklinde olanlar ve ince yoğun kıvamlı (wax ing.) olanlar. İki üründe zincir yağlamasını başarılı bir şekilde gerçekleştirir. Aradaki fark kullanım şartlarına göre değişiklik göstermektedir. Yoğun kıvamlı gress gibi olan yağlar bünyesinde tozu, çamuru, ince kumu kolayca taşır. Bu nedenle tozlu, bozuk zeminli, topraklı koşullarda yol alan motosikletlerde kullanılması doğru değildir. Bu koşullarda sıvı zincir yağların kullanımı çok daha etkin koruma sağlamaktadır. Yoğun yağlar, zincire daha iyi tutundukları için asfalt yollara ve racing gibi yüksek hızlara çıkan motosikletlerde kullanıma uygun yağ tipidir. Bu tarz ürünleri bulamama durumunuz olursa 80/90 vites kutusu yağı kullanabilirsiniz.
Adım adım yağlama
Öncelikle yanımıza küçük bir karton parçası, bez ve yağı alıyoruz. Karton parçası içten yağlama sırasında yağın başka yerlere sıçramasını engelleme amaçlıdır. Gelelim yağlama işlemine.
Zincir mutlaka iç kısımdan yağlanmalıdır. Böylece dönme sırasında yağ merkez kaç ile dışa doğru savrularak zincirin her kısmına ulaşabilir.
Zincirimiz ve dişliler yağlandı.
İPUCU: Zinciri yoldan geldikten hemen sonra sıcak haldeyken yağlamak çok daha etkili sonuç vermektedir. Sıcaklıktan vizkositesi artan yağ çok daha iyi zincire işler.
Ben yağdan hoşlanmam, yağlayamam, zamanımda yok. Bana alternatif ne önerirsiniz?
Böyle bir soruya cevap otomatik zincir yağlama sistemleri olarak verilebilir. Birçok firmanın zincir yağlama sistemleri vardır. Elektronik kontrollü olanlarından tutunda basit mekanik aksam teknolojili çok çeşitli ürünlere rastlayabilirsiniz. Bu ürünlerle sürüş sırasında belli aralıklarla zincir devamlı yağlanır. Elektonik olanlar hıza bağlı olarak yağlama miktarını ayarlayabilmektedir.
Pro-Oiller marka elektronik kontrollü yağlama sistem düzeneğini görmektesiniz.
Zincir Ayarı
Zincir ayarının kontrolünü her zaman yapabilirsiniz. Elinizle zinciri alt taraftan yukarı kaldırdığınızda 1,5 - 2 cm kadar esneme payının olması gerekir. Bu pay, arka çatalın yukarı aşağı doğru yaptığı hareket sırasında zincirin aşırı gerilmesini önlemek amacıyla bırakılmaktadır. Ayar sonrası motosikletin üstüne oturup zincir gerginliğini gözleyerek ayarı kontrol etmelisiniz. Aşırı gergin bir zincir aşınmayı hızlandırır ve parça kırılmasına neden olabilir.
Zincirin aşırı boşluklu bırakılması yolda sizi tehlikeye sokabilir. Zincir dişliden çıkabilir ve janta dolanabilir. Bu sefeple zincir gerginliğini belli aralıklarla kontrol edip, eğer deneyimliyseniz siz yapmalısınız yada servisinize bu ayarı yaptırmalısınız.
DİKKAT: Bazı tamirciler aşırı sünmüş zincirleri biraz daha kullanabilme açısından aradan bakla çıkartma yoluna giderler veya size önerebilirler. Böyle bir uygulama sonrası hayatınız tehlikeye girer. Bunun yanında ön – arka zincir dişlisininde aşınmasını arttırır. Kesinlikle böyle bir işlem yaptırmayınız.
Zincirimi değiştirme zamanının geldiğini nasıl anlarım?
Bunu anlamanın birkaç değişik yolu vardır.
1.Zincir sünme payına bakın. Artık zincirin gerdirme ayarı sonlara yaklaşmışsa zincirin değişme zamanı gelmiştir.
2.Zincir sesi. Yağlasanız dahi zincir şakırtıları geliyorsa zincir yatakları oldukça aşınmıştır. (Zinciri söküp iki ucundan tutup dışa ve içe doğru yapılan çekme-itme hareketleriyle boşluk durumu rahatlıkla kontrol edilebilir.)
3.O-ring’lerin gözle kontrolü. Kopmuş, zedelenmiş, boşluk yapmış ise zincirin değişmesi gereklidir.
4.Zincir bakla kontrolü. Baklalarda çatlama, deformasyon görünüyorsa mutlaka değiştirilmelidir.
Zincir ömrünü nasıl uzatabilirim?
1.Ani yüklenmelerden kaçının. Sert debriyaj bırakmak, lastik yakmaya çalışmak, tek tekere kalkma gibi zincire ani yüklenmelerden kaçının.
2.Bakım periyodunu sıklaştırın. Her uzun gezi sonrası zincirinizi en azından yağlayın.
3.Kaliteli standartlara uygun zincir yağlarını tercih edin.
4.Zincir ayarlarınızı kontrol edin, gerekiyorsa ayarlayın/ayarlatın.
5.Eskimiş bir zincir dişlisine takılan yeni zincir kısa sürede zarar görecektir. Bu sebeple kullanım ömrünü doldurmuş zincir dişlisini mutlaka değiştirin. Böylece zincir’in ömrünü uzatmış olursunuz.
6.Ön zincir dişlisi ve arka zincir dişlisi hiza kontrolünü mutlaka yapın. Özellikle arka teker sökülüp takıldıktan sonra bu kontrolü yapmanızda fayda var. Farklı bir hizada çalışma sonucu zincir açı yapacak, hem ses artacak hemde zincirinizde düzensiz ve hızlı bir aşınmaya yol açacaktır.
Atalarımız çok güzel bir söz söylemiş: “Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur.”
Motosikletimizi keyifle sürmek için ona gereken özeni gösterelim
(Motoaktüel dergisinden alıntı)
Bir diğer kaynak
zincirler
Son yıllarda oldukça yaygınlaşan O-RİNG’li zincirlerin diğer zincirlerden farkı nedir?
*Öncelikle o-ring’li zincirler eski zincirlere oranla daha geniştirler. Geniş olmasının sebebi, bu zincirlerin
baklalarını birbirine bağlayan pimlerin her iki ucunda da keçe (o-ring) bulunmasıdır.Bu keçeler fabrikada üretim
sırasında konulmuş olan lityum bazlı gres yağını tutmaya yararlar.Bu sayede pim ve baklaların çalıştığı yatak
diyebileceğimiz bölgenin yağlanmasını sağlarlar.O-ring' li zincirler diğer zincirler kadar yağlamaya gereksinim
duymazlar.
O-ring’li zincirlere nasıl bir bakım uygulanmalıdır?
*Ama daha özenli olarak bu tip zincirler temiz tutulmalı, keçelerin (o-ring) bulunduğu bölgelerin toz, kir ve
oksitten olabildiğince uzak tutularak fabrikasyon yağın ve bunun sağladığı yağlamanın zarar görmemesini
sağlamalıyız.Düzenli olarak yağlamak havadaki nemden oluşabilecek korozyon ve oksidasyonu da önleyecektir.
Eski tip zincirlerde o-ring bulunmadığı için pim ve bakla arasındaki yataklarda yağ yoktur ve buraya toz ve
zararlı maddeler kolayca gireceklerinden daha fazla bakıma ve yağlamaya gereksinim duyarlar. Zincirin çeşidi
ne olursa olsun yağlamadan önce mutlaka temizlemek gerekmektedir. Temizlemeden yağlamaya çalışmak mevcut olan
kir ve tozu zincire iyice yapıştırmaktan başka bir işe yaramayacaktır.
Ne sıklıkta bakım yapılmalıdır?
Duruma göre değişmekle beraber, ortalama 500 km.’de zincirinizi kontrol etmeniz gerekir. Eğer tozlu ve yağışlı
bir havada yolculuk yapıyorsak 500 km.’de bir, ama otobanda yolculuk yapıyorsak günün sonunda bir göz atmak
yeterli olacaktır. Uzun yolculuklarda temizlik ve yağlama için gerekli olacak malzemeleri yanımıza almakta fayda
var.Bir çok üretici zincirleri kerosen / gazyağı ile temizlemenizi önermektedir.Zinciri solvent, benzin, mazot,
basınçlı su ya da hava ile temizlememelisiniz.Yüksek basınçlı su-hava kullanarak temizlemeye çalışmak tozu zincirin
çalışan aksamlarının içine doldurur. Solvent türü çözücüler de o-ringlere zarar verecektir.
Piyasada bulabileceğiniz ve o-ringler zarar vermeyen aerosol zincir yağlarını (bunların bazıları temizleyicidir)
kullanabilirsiniz.Aynı zamanda zincir temizlemek için özel olarak üretilmiş çeşitli ekipmanları da
kullanabilirsiniz. Yağlamada SAE 80-90 gibi kalın yağlar da kullanılabilir.Piyasada bulunan zincir spreyleri
silikon bazlı olup tutunma özelliği çok yüksek olduğundan yüksek süratlerde zincirden akmayacağı için bu tip
ürünleri seçmenizde fayda var.
Eski tip (o-ringsiz) zincirlere bakım nasıl yapılır?
Bakım açısından o-ringli zincirlerden bir farkı yoktur. Ancak bu zincirlerin bakımı daha o-ringli zincirlere
oranla daha sık yapılmalıdır.
Eski tip zincirimizin yerine o-ringli zincir takabilir miyiz?
Elbette. Yalnız daha önce belirtildiği gibi o-ringli zincirler daha geniştir. Zinciri değiştirirken bu zincire
göre olan “daha geniş dişlilerden” de takmak gereklidir. Bu da bazen sorunlara sebebiyet verebilir. Örneğin
arka maşa, zincir muhafazası ya da ön dişli muhafazasında bu kalın zincir ve dişliyi takabilmeniz için yeterli
alanın / boşluğun olmaması gibi. Böyle bir şey söz konusu değilse değiştirmekte hiçbir sorun yoktur.
Temizleme ve yağlamadan önce / sonra herhangi bir şey yapmak gerekir mi?
Artık zorunlu olmadıkça zinciri temizlemek için gaz vs. gibi klasik yöntemlere gerek yoktur. Solvent içermeyen
gerek sprey şeklinde, gerekse mekanik temizleyiciler tercih edilmelidir.Zincire bakım yapmadan önce belli bir
ısıda olmasını sağlamakta fayda vardır. Yağlamaya başlamadan önce 5-10 dakika zinciri çalıştırarak biraz ısıtmak
zincirin üzerinde bulunan nemden kurtulmanızı sağlayacaktır.
Zincir yağlanırken, zincirin iç tarafından yani dişliye temas ettiği yüzeyinden yağlanması gerekir. Böylece yağın
çalışan / aşınan yüzeylere yayılmasını sağlamış oluruz. Yağlarken arka jant ile zincir arasına gazete, mukavva
gibi koruyucu amaçlı bir şey koymak arka jant ve lastiği yağlanmaktan koruyacaktır.
Zincirin aşınmasını ne sıklıkta kontrol etmeli?
Zincire bakım yaptığımız her seferde aşınma durumuna da göz atmakta fayda vardır. Zincirde korozyon olup
olmadığını, pimlerin üzerinde çalışan yüzüklerdeki aşınma derecesini her bakım sırasında kontrol etmemiz
gerekmektedir.
Zincirin değişmesi gerektiğini nasıl anlarım?
Zincirin aşındığını ve değişmesi gerektiğini anlamak oldukça kolaydır. Zinciriniz orijinal uzunluğunun %1 oranında
uzamışsa, motorunuzdaki zincir ayar vidası artık sonuna dayanmışsa, ya da zincir bir yerde geriyor bir yerde
boşalıyorsa maalesef yeni zincir almak zamanı gelmiştir. Sert kullanım uzamayı çabuklaştırır. Eğer uzama çok kısa
bir sürede ve aşırı oluyorsa arka amortisörü, arka maşa bilyelerini kontrol etmekte fayda vardır.
Dişlilerde aşınma nasıl olur?
Doğal olarak ön ve arka dişliler de aşınırlar. Gerçi zincir yağları dişlileri de aşınmaya karşı korur ama dişlinin
de bir ömrü vardır. Aşınmış bir dişlide dişler ve dişlinin zincire temas ettiği noktalarda gözle görülür bir aşınma
ve çalışma izi vardır.Bu aşınmadan ötürü dişli ile zincir arasında boşluk oluşur.Birbirlerine birebir oturmazlar.
Bu durumda zincirin dişliden atması söz konusudur.
Eğer yeni bir zinciri aşınmış ve kullanılmış dişlilere takacak olursak, alenen parayı sokağa atmış oluruz.Çünkü
bu durumda zincirin ömrü yarı yarıya azalacaktır. Kullanılmış bir dişlide ne de olsa bir aşınma söz konusudur, bu
durumdaki bir dişli de takılan yeni zinciri çok çabuk aşındıracaktır.Eğer dişlinizin sadece bir yüzeyinde aşınma
ya da zincirin iç yüzünün sadece bir tarafında aşınma olması zincir ve dişlinin doğrusal olarak düz olmadığını
gösterir ki derhal düzeltilmelidir.Unutulmamalıdır ki her iki dişliyi de zincir gibi belli aralıklarla kontrol
etmelisiniz ve yenilemeyi zincir dişli takım olarak yapmalısınız.
Dişli-zincirin düz hizada olduğu nasıl kontrol edilir?
Bunun en basit yolu motorun arkasından gözle kontrol etmektir.Motoru ana sehpaya / sehpaya alarak çalıştırdığımızda
lastiğimiz yalpa yapıyorsa, ya da ayar vidalarımızı kontrol ettiğimizde biri diğerinden daha içeride ise aynı hizada
değildir.Bunun derhal düzeltilmesi gerekir yoksa zincirimiz en kısa sürede aşınacaktır.
530-532 olarak belirtilen zincir ölçüsü neyi ifade eder?
Zincirin uzunluk ve genişliğini gösteren bir sayı daha doğrusu ölçü sistemidir. 5 sayısı 5/8 inç’i, yani bir pimin
merkezinden diğer pimin merkezine olan mesafeyi ifade eder.30 ya da 32 sayısı ise zincirde kullanılan pimlerin
sayısını ifade eder.Yani 530 zincir 532 zincirden daha dardır. Ama bu değer (30-32) ölçülebilir bir değer değil
aynı elbise bedeni gibi bir ölçüdür.
630 o-ringli zinciri daha küçük ölçüde olan 530 bir zincirle değişebilir mi?
Evet ama her iki dişlinizi de bu ölçüye uygun olarak değiştirmeniz gerekecektir. Daha küçük ölçüde bir zincir takmak
hafifliği, bu da güç kazanımını sağlar. Ama takacağınız zincirin stok yani üreticinin kullandığı zincirle aynı
dayanıklılığı gösteren kalitede olmasına dikkat etmeniz gerekir. Yani 530 zincir takacaksanız şunu bilmelisiniz ki
her 530 zincir aynı kalite ve özellikte olamaz.
Sert vites değiştirmeler zincir ve dişlilere zarar verir mi?
Normalde sürat değişimleri sırasında, her iki dişli zincirin alt ve üst noktalarında gerilme ve gevşemeye sebep
olur. Zincirin aşırı oynaması bu efekti artırır. Yani düzgün ayarlanmış bir zincirde bu darbeler en az oranda
yaşanır.Sert vites değiştirmeler, ani ve sert gaz vermeler zincir ve dişlilerde aşırı aşınmaya sebep olurlar.
Bunlardan ne kadar kaçınırsak zincirin ömrünü o kadar uzatırız.
Zincirin uygun gerginlik ayarı nedir?
Bu ölçüyü genellikle kullanıcı kılavuzlarında ya da arka maşada bulabilirsiniz. Ve bu ölçü motordan motora
değişmektedir. Ama ortalama ölçü olarak şu verilebilir: Motor boşta iken zincir durduğu noktadan yukarı veya
aşağı 1.5 cm. civarında oynayacak gerginlikte olmalıdır. En iyi kıstas hareket halindeyken motora gaz verip
bıraktığınızda ne kadar az vuruntu hissediyor ya da ne kadar “yumuşak” bir his uyanıyorsa zincir ayarınız
o kadar iyi demektir. Unutmayın ki zincir sesi zincirin bol olduğuna en iyi işarettir.
Eksiz (sonsuz) ve kilitli zincir ne demektir?
İsminden de anlaşılacağı gibi (aşağı yukarı tüm motosikletlerde fabrikasyon takılı olan) bu zincirlerde başlangıç
ve bitiş gibi ek yeri yoktur. Oysa kilitli zincirlerde takılan ve çıkarılabilen kilit görevi gören bakla ve ek
yeri vardır. Sonsuz zincirlerde ek / bağlantı söz konusu olmadığı için daha güvenilirdirler. Spor amaçlı,
zorlayıcı kullanımlar için sonsuz zincirleri seçmek yerinde olacaktır.Bu zincirlerin sökülüp takılabilmesi için
arka maşanın sökülmesi gerekmektedir.
Kilitli zincir kullanırken şunlara dikkat etmekte fayda vardır. Bağlantıda kullanılan klipsin kapalı ucunun dönüş
yönüne doğru olmasına dikkat edilmelidir. Böylece yerinden çıkma olasılığını azaltırsınız. Zinciri temizledikten
sonra takılı olan klipsin üstüne biraz silikon sürmek yerinden çıkmasını zorlaştırıcı bir etkiye sebep olacaktır.
Perçinli zincir nedir?
Bu tip zincirler artık günümüzde en çok kullanılan çeşitlerdir.Çünkü bu zincirler kilitli zincir kadar kolay
takılmakta ama sonsuz zincirler kadar da güvenilirdirler.Bu zincirlerin bağlantısı, özel bağlantı piminin yerine
takıldıktan sonra kafasının ezilerek şişirilmesiyle yapılır.Böylece diğer pimlerden ayırt edilemez hale gelir.
Ama takılırken olduğu gibi sökülürken de bu iş için özel olarak tasarlanmış aletlere ihtiyaç vardır.
Bazı motorlarda (özellikle eskilerde) zincir gergisi var, bazılarında yok, neden?
Eski motorların arka amortisör oynama mesafesi bugünkülere oranla daha fazla olduğu için yani daha çok esnedikleri
için zincir gergisi kullanılmaktaydı. Ayrıca eski motorlarda çıkış dişlisi ile arka maşanın bağlantı noktası
arasındaki mesafe bugünkülere oranla daha uzun olduğu için zincir esneme payı daha fazladır. Oysa günümüzde
bu mesafe daha kısa olduğu için esneme de azdır ve zincir gergisi yoktur.
Zincir mi yoksa şaft mı daha iyidir?
Her ikisinin de avantajları ve dezavantajları vardır. Şaft daha az bakım gerektirir. Yağın içinde, tozdan kirden
uzak çalışır. Şaft zincire göre daha güvenli, daha az bakım isteyen yumuşak bir sürüş sağlar. Gerçi zincir
üreticileri yıllarca uğraşıp zincirleri de güvenilir hale getirdiler ama hala bakım ve dikkat istemekte. Ama
şafta oranla ucuz olduğu da bir gerçek. Ayrıca zincirler şaft gibi arka süspansiyonun çalışmasını olumsuz
etkilemezler ve ne de olsa güç kaybı şafta oranla çok daha azdır. Üstelik zincir şaft gibi motora ekstra bir
ağırlık eklememektedir.
Kayış (beltdrive) nasıldır?
Çalışma prensibi zincirle aynıdır.Zincire oranla daha sessizdir ve bakım istemez. Çabuk hızlanmalarda kopma,
aşırı ısınma ve deforme olma sorunlarından ötürü güçlü makinelerde kullanılmamaktadır.Bu nedenle akselerasyonu
daha düşük olan cruiser / chopper tipindeki motosiklet türlerinde tercih edilmektedir.
